Γρηγόρης Σκιαδάς – Βιβλιοκριτική: Γκέλη Ντηλιά “XL”

Γκέλη Ντηλιά “XL”
Ποιητική Συλλογή
Εκδόσεις: Κέδρος
ISBN: 978-960-04-5126-9
Βιβλιοκριτική – Κείμενο: Γρηγόρης Σκιαδάς

Η ποιητική συλλογή της Γκέλης Ντηλιά “XL” αποτελείται από 40 ποιήματα γραμμένα σε ελεύθερο στίχο.

Τα ποιήματά της φαίνεται να χαρακτηρίζονται από ένα έντονο συναισθηματισμό, μια τάση διεισδυτικής αυτοκριτικής και προσπάθειας αναστοχαστικής διερεύνησης του εσωτερικού της κόσμου. Μέσω αυτών απευθύνεται άλλοτε στον εαυτό της με τη χρήση του πρώτου προσώπου – «εγώ» – και άλλοτε σε ένα δεύτερο πρόσωπο –«εσύ» – εμπλέκοντάς το, ωστόσο, στο δικό της εμπειρικό περιβάλλον. Αξιοσημείωτο, συνεπώς,  στην ποίηση της Γκέλης Ντηλιά είναι το γεγονός ότι το «εγώ» δεν φαίνεται απομονωμένο∙ πάντα ενυπάρχει με το «εσύ» το οποίο, όμως, δεν διευκρινίζεται από την ποιήτρια αν πρόκειται για το ίδιο πρόσωπο ή για διαφορετικό σε κάθε ποίημά της.

Σε ένα δεύτερο επίπεδο το «εσύ» αφήνεται να νοηθεί ότι συναισθηματικά αντιπροσωπεύει τις εμπειρίες του «εγώ». Μέσα από το στίχο δίνεται η εντύπωση ότι η ψυχή αναζητά τη λύτρωσή της, να έρθει στην επιφάνεια, να αναπνεύσει και να ζήσει απαλλαγμένη από τα στοιχεία εκείνα που τη βαραίνουν. Οι αναφορές στο παρελθόν εστιάζουν σε εμπειρίες οι οποίες δεν περιγράφονται με ακρίβεια στα ποιήματα προσφέροντας έτσι τη δυνατότητα στον αναγνώστη να εικάσει ή -μέσω του στίχου- να αναγνωρίσει ο ίδιος τις δικές του. Από την άλλη, οι αναφορές στο παρόν και μέλλον καταδεικνύουν μια προσπάθεια να ονειρευτούμε το νέο, το διαφορετικό ή το ποθητό που δεν έχουμε ζήσει ως τώρα.

Σε αυτό το ψυχικό και συναισθηματικό περιβάλλον η γλώσσα γίνεται συχνά έντονα επικριτική ή σαρκαστική όσον αφορά την ως τώρα ζωή του προσώπου που αντιπροσωπεύεται από την ποιήτρια. Διάχυτος είναι ο τόνος του αυτοσαρκασμού και μιας τάσης για ψυχολογική κριτική μέσω της οποίας η ποιήτρια εμπλέκει τον αναγνώστη σε μια διαδικασία αυτό-αναπαράστασης του γνωστικού και ψυχικού του κόσμου. Μοιάζουν τα ποιήματα, το καθένα ξεχωριστά, σαν ερωτήματα ή ερεθίσματα προς τον αναγνώστη καλώντας τον να συμμετάσχει και ο ίδιος στις παραπάνω διαδικασίες.

Ως προς τις λεξιλογικές επιλογές ο λόγος της Γκέλης Ντηλιά σε αυτή την ποιητική συλλογή κρίνεται αυστηρός, συνοπτικός και περιεκτικός. Ρέει, ωστόσο, διακριτικά απολαυστικός για τον αναγνώστη. Είναι εμποτισμένος έντονα με το συναισθηματικό στοιχείο το οποίο η ποιήτρια κάνει διακριτικά εμφανές μέσα από πλούσια εννοιακά σχήματα και γλωσσικές συμφράσεις οδηγώντας τον αναγνώστη σε μια προσπάθεια ενσυναίσθησης και συναισθηματικής ταύτισης μαζί της.

Η ανάγνωση σε ένα δεύτερο επίπεδο δημιουργεί στον αναγνώστη συγκινησιακά δυνατές εικόνες. Ο ποιητικός της λόγος, με φιλοσοφική διάθεση, λειτουργεί σε διαφορετικά παράλληλα επίπεδα και γίνεται εύκολα κατανοητά μέσα από τα χρησιμοποιούμενα μεταφορικά σχήματα τα οποία επιλέγει η ποιήτρια. Δεν είναι απλά περιγραφικός αλλά έντονα φορτισμένος με λυρικότητα και ψυχική ένταση υποδηλώνοντας ένα έντονο γενεσιουργό πάθος για τη ζωή και τις προσφερόμενες από αυτή εμπειρίες. Το εννοιακό βάθος των λεξιλογικών επιλογών από τη μια ελευθερώνει τον αναγνώστη σε μια δική του ερμηνευτική διαδικασία και από την άλλη τον κρατά επικεντρωμένο στο θεματικό περιεχόμενο τού κάθε ποιήματος.

Στον στίχο της Γκέλης Ντηλιά κρύβεται μια αναπόληση του «χαμένου» ή του «μη αλλοτριωμένου» που μαγικά συνυπάρχει στο παρόν σε κατάσταση χίμαιρας. Εδώ, επίσης,  αναδεικνύεται ως εσωτερικός σκοπός μια προσπάθεια αυτοεπιβεβαίωσης ή ενδοσκοπικής αναζήτησης της ύπαρξής μας σε ένα περιβάλλον σύγκρουσης του τετριμμένου, του αλλοιωμένου με το αιώνια δυνατό, όμορφο και μοναδικό. Συχνά γίνεται λόγος για το ανεκπλήρωτο, το επιθυμητό που διαφέρει από το πραγματικό περιβάλλον της ποιήτριας. Διακρίνεται, έτσι, μέσα από το στίχο μια αντίθεση ανάμεσα στο χθες και το σήμερα, το ρεαλιστικό και το ιδεατό. Συμπερασματικά επαληθεύεται το γεγονός ότι πολλές φορές οι σκέψεις μας ή τα όνειρά μας διαφέρουν από το αληθινό περιβάλλον ύπαρξης και συμπεριφοράς μας, γεγονός το οποίο συχνά μας δημιουργεί μια εσωτερική ένταση.

Έτσι η γλώσσα της ποιήτριας γίνεται χαρακτηριστικά αλληγορική και επιτρέπει στον αναγνώστη μια διάθεση ψυχικής συμπόρευσης με τον κόσμο της. Από την άλλη, του «επιτρέπει» τις προσωπικές ερμηνείες και επιλογές για να ανακαλέσει στο μυαλό του τα δικά του εμπειρικά σχήματα ή τις δικές του εικόνες. Συνεπώς, η ποίησή της ελευθερώνει τη σκέψη του αναγνώστη που ακολουθεί μια προσωπική ερμηνευτική πορεία απολαμβάνοντας ταυτόχρονα τόσο τα προσφερόμενα νοήματα όσο και τις ιδιαίτερες γλωσσικές επιλογές της ποιήτριας.

Διαπερνώντας τον στίχο της Γκέλης Ντηλιά μας δίνεται η αίσθηση ότι η ίδια επιζητά να ξεπεράσει την απλή αναφορά σε προσωπικές της εμπειρίες και σε ένα επόμενο βήμα να χρησιμοποιήσει αυτές ως ερέθισμα για να υποβάλλει τον αναγνώστη της σε ερωτήματα αυτογνωσίας ή περισυλλογής. Η ψυχική «εμπλοκή» του δεύτερου θεωρείται ένα από τα χαρακτηριστικά στοιχεία αυτής της ποιητικής συλλογής καθιστώντας τον στίχο, με τη βοήθεια των εύστοχων γλωσσικών επιλογών, πολυεπίπεδο στην ερμηνεία ή την κατανόησή του.

Δημοσιεύσεις Βιβλιοκριτικής:
1) bonsaistories.gr
2) tovivlio.net
3) fractal